Historie Historie
De kerkelijke grenzen tussen de gemeenten ’s-Heerenberg en Zeddam werden pas in 1913 officieel vastgesteld door de Classis.

De kerk is een rijksmonument en is als slotkapel gesticht in 1259 door Adam heer Van den Bergh. De afmeting van deze eerste kerk of kapel was 9 bij 6.9 meter, inwendig gemeten. De kerk bezat een driezijdige koorsluiting. Het koorgedeelte zal waarschijnlijk graven hebben bevat van de vroege heren Van den Bergh. In 1399 werd, na een belangrijke uitbreiding onder Frederik 1 van den Bergh, de kerk tot parochiekerk verheven en in 1450 met 3 koren gewijd door Bisschop Rudolf van Utrecht. De kerk bezat 8 altaren, waarvan het hoofdaltaar gewijd was aan de HH Pancratius en Georgius. 
Tijdens de 80-jarige oorlog (1568 – 1648) raakte de oude St. Pancras en Joriskerk, tengevolge van oorlogshandelingen sterk in verval.

Van de oorspronkelijke laatgotische parochiekerk rest alleen nog het thans als Protestants kerkgebouw dienstdoende dwarsschip. Het korte pseudo-basilikale schip dient nu als kosterswoning. Bij het verdwijnen van de zijbeuken en de koorpartij, zijn ook de graven van het geslacht Van den Bergh verloren gegaan.
Een gedenksteen in de kerk vermeldt hoe door de kerkmeesters Ghyesbert Woellters en Herman Westhaven in 1612 “den irsten steen gelecht werd tot wederopbouwongh dezes kerckgen”. 

In 1912 verkeerde de kerk opnieuw in een slechte toestand.
Dr. J.H. van Heek besloot iets voor het herstel van de kerk te doen.
De gepleisterde buitenmuren werden in hun oude schoonheid hersteld. Het orgel, dat het gehele zuiderraam bedekte, werd hersteld en herplaatst in de westbeuk. De grafstenen, voor zover nog aanwezig, werden met zorg opgesteld of herplaatst. Onder de consistoriekamer, die geheel werd vernieuwd, werd een grafkelder blootgelegd. Een zeer grote steen, met de familiewapen De Greve en Gruter uit omstreeks 1500 bedekt deze grafkelder.
Glas-in-loodramen werden aangebracht. Het raam aan de noordzijde bevat wapenschilden van de Heren Van den Bergh, Bylandt en Van der Leck. Toen in 1712 het geslacht Van den Bergh uitstierf gingen de bezittingen over naar Frans Wilhelm Hohenzollern-Sigmaringen.
De Hohenzollern voeren de titel Graaf van Bergh en deze hadden recht op muntslag, hetgeen tot uitdrukking komt door de rondjes op de gevoerde wapenbeelden.
In de consistoriekamer werd een gebrandschilderd raam aangebracht met de tekst “Op den berg des Heren zal het verzien werden”( Genesis 22:14). Dit is tevens het zegel van de Protestantse Gemeente ’s-Heerenberg.
De werkzaamheden werden in de jaren 1925-1926 uitgevoerd. Een gedenksteen, aangeboden door de Hervormde Gemeente en geplaatst door Fredrike Louise van Heek, herinnert hier nog aan.

In 1943 vonden opgravingen plaats, waarbij op het kerkhof de fundamenten van het koor en de 2 zijkoren zijn blootgelegd. Bestaande graven en waardevol geboomte, verhinderden een volledige opgraving. Oorlogsschade werd hersteld.

In de jaren 1999-2000 heeft een restauratie van het dak en de bovendakse muurwerken plaats gevonden. In de jaren erna is het interieur van de kerk geschilderd en aangepast voor rolstoelgebruikers.

 
terug